Aslında hepimizin duyduğu ama, ülkemizde uzmanım diye çığırtkanlık yapan birçok kişinin adını gazetelerden duyduğu bir kelimedir. Şirket işletmecilerinin özel sektörle kamu kaynak kullanımında verim ve verdirim kelimelerinin aynı yelpazede şekillendiğine göre kredi puanı oluşturulan sistemdir. Resme tanımsal olarak baktığımızda ise Ekonomi; üretim, ticaret, dağıtım ve tüketim, ithalat ve ihracattan oluşan insan etkinliğidir. İnsanın ihtiyaçlarını karşılamada yapılan her türlü faaliyeti içerir. Ekonomi belli bir bölge içindeki ekonomik sistemden oluşur. (Vikipedi)
Peki bizde yatırım nedir?
Beklemeye, birikime bırakabildiğimiz veya üretime katılması için vade bekleyen işlemlere bence tanımlarımla, yatırım diyoruz. Başka deyişle yatırabildiğimiz gerekirse nadastaki işlem plan ve parasal değer ayırdığımız olaylar örgüsü de denilebilir. Bunları bir araya getirip harmanladığımızda tanımsal olarak ekonomik yatırım ortaya çıkmakta. 5N1K’lı açıyla bakalım;
5N1K Açılımı:
5N; Bu sorular, “nasıl”, “ne”, “nerede” “neden “ne zaman” ile ilgili soruları kapsar. 1K; bu soruların “kim” tarafından olduğunun veya yapıldığının sorgusudur;
- Ne oldu?
- Nasıl oldu?
- Neden oldu?
- Nerede gerçekleşti?
- Ne zaman gerçekleşti?
- Kim hakkında?
Peki burada nasıl bakacağız, aslında nasıl göreceğiz bakmak yetmiyor sonuçta ekonomiye işletmeci bakanlarda var- dı, iktisatçı bakanlarda.. Keynesyen bakanlar da.. Hatta iktisadi tecrübesi olmadığından machiavellist bakanlar da….
Her bir şeyi bir köşeye bırakırsak yatırım denilince varlık, mal mülk veya para kazanmak için kullanılan bir enstrüman olarak bilinse de bunun için her zaman burjuvazinin merkezinde olmanıza gerek yoktur. Her bütçeye uygun yatırım yapılabilir elbette, tüm yatırım çeşitlerinin kendine göre dezavantajları da vardır. Özellikle borsaya yatırım yaptıysanız, zirve ile dip arasında sizin açınızdan fark yoktur. Ünlü birçok yatırımcının ortak görüşünü analizle araya iliştirelim; satın alınan hisse bono ve tahviller çok nadir satışa çıkar. Bunları elde tutarak uzun vadede oralardan para kazanmak en etkili çözümdür. Yatırım için en güvenilir görüş, kaybettiğinizde en az iki katını elinizde tutabilmişseniz gerçekten bir yatırım söz konusudur.
Yazımı yazarken taslaklarımı paylaştığım genç bir arkadaş, “adam kumar oynar sonuçta onda da aynı risk var” demişti. Aradaki farkı onun için sizlere söylüyorum ki o da anlasın.
Yatırım uzun vadede meyve bahçesine dönüşür. Mesela altın piyasası genel itibariyle müdahale olmazsa kışın düşer yazın artar. Ama bizim yazımız ile dünyanın öteki yüzünün yazı aynı vakte denk gelmeyebilir. Kumarbazlıkta ise, sadece maddi değerli şeyleri kaybetmezsiniz.
Tekrarlarsak, yeni kazanç elde etmek amacıyla, eldeki mevcut kazancı risk etmeye yatırım adını veriyoruz. Ana tüyo, kaybettiğimizde canımızı acıtmayacak bir oranı yatırıma ayırmamız gerekliliğidir. Efsanevi iş adamı Warren Buffett, yatırım kavramını “gelecekte daha fazla kazanabilmek için şimdi bir miktar parayı harcamak” olarak tanımlar.
Önemli olan yatırım yaptığımız menkul kıymetin ne zaman değerinin artacağını / düşeceğini, nasıl etkin ve verimli değer kazandırılacağını isabetli tahmin etmektir. Böylece hayalini kurduğumuz, hak ettiğimize inandığımız hayatın mihenk taşlarını rahatça döşeyebiliriz.
Uzun vade yatırımlarında ünlü yatırımcıların en sık kullandığı, riski az yöntemde yatırımdan kazanılan kazançların, yeniden yatırıma dönüşümüdür. Kazanılan her birim değer, tekrar bu kazançla harcadığından size geri gelecektir.
Elbette hepimizin öncelikleri farklıdır. Geçmişten bugüne ister fiziksel ister dijital olsun tüm yatırımların temelinde teknoloji vardır.
Teknoloji şirketlerinin hisseleri kâr payı dağıtmasa, bile polarizasyonun (kutuplanmanın) bu kadar yoğun yaşandığı ülkemizde de uzun vadede her zaman kazandıracaktır.
Kendimizi, ihtiyaçlarımızı, önceliklerimizi, temel yargılarımızı ve hedeflerimizi iyi tanımalı; sınır ve beklentilerimizi de bunlara ekleyerek doğru ve mantıklı adımları atmalıyız.
Bu kadar yatırımdan bahsetmişken çeşitlerinden bahsetmemekte olmaz.
Değişen şartlar gelişen metotlar ve yaşanan tecrübeler ışığında, yeni ekonomik yatırım tür ve kazanç iradeleri sahnelerde boy göstermeye başladılar.
Sayısız kazanç kapısı varken, kazananı sınırlı bir borsa sistemiyle getiriden gelen kazanç ile yatırım risklerinin toleresini yapabilecek kadar, farzı misalinin öngörüleriyle bazı örneklemeler…
Genişten alalım dar zeminde açıklayalım ki, kendi göletinizde yüzmeyi öğrenip, okyanus borsasında da tecrübelerinizi pekiştirebilesiniz. Yatırım ortaklıkları, şirket hisse sahibi olmak, borsa yatırım fonları, gayrimenkul, kapalı uçlu yatırımlar, borsa yatırım fonları bunlardan en sık bilinenleridir.
Tahviller; Tahvil faiz karşılığı alınan borç paradır. Yapıcı kurum kuruluş (Devlet) ipin ucunu kaçırırsa yönettiği kuruluş elinden de gidebilir. Türkiye Cumhuriyeti hükümeti belli dönemlerde, bu yönteme başvurmuş ve devlet tahvilleri çıkararak satmış ve karşılığında faiz ödemiştir. Tahvilleri devletler, belediyeler, Anonim ortaklığı olan şirketler hatta neredeyse her iki ayda bir tahvil satıp halka arz nidası ile boy boy reklam veren Türkiye İş bankası dahil…
Tahviller, maddi getirisi üzerinden genellikle komisyon ve vergi gibi kesintilerle daha çok satışa arz edene kazandırabilmektedir. Anonim ortaklıklarda ise, kazanılan faiz tutarı toplam tutar üzerinden vergiye tabiidir. Tahvil satın alınma süreci şirket hissesi ile benzerdir; sıfırdan veya ikinci el piyasadan da alınabilir. Rüşvet ve yolsuzluğun ağır bastığı ülkelerde karaborsası bile görülebilir. Kazançlardaki artış ve düşüşün en temel göstergesi faiz oranına orantılıdır. Başka bir açıyla dersek, faiz artarsa tahvil değeri düşer. Faiz düşerse tahvil değeri artar.
Yatırım fonları; Aslında bu türler içerik olarak birbirine çok benzese de parmak izimiz gibidirler. Benzerler ama bir yerde ayrışırlar mesela, hisse senedi gibi gün içinde alınıp satılır yeter ki borsa kapanmasın. Dünya’daki gece gündüz dengesi nedenli borsa 7/24 açıktır. Bir farkı ise, işlem günü sonunda satımları gerçekleşen standart yatırım fonları (Bireysel Emeklilik Sistemi – BES) türünün aksine yatırım fonları açıkken değerlendirilir. Ufak bir araştırma ile kaldıraçlı borsa hizmeti veren Robo Danışmanlık türü (Robo Danışmanlık genel olarak “yatırım tavsiyeleri sunan dijital platform ve uygulamalar” olarak tanımlanıyor.) hizmetler sunan birçok şirket söz konusudur.
Hisse senetleri; benim en sevdiğim en basit *gözüken* yöntemdir. Bir şirketten hisse alarak, o şirketin hisselerinde artacak olan değerden hakkınızı alabilir, dönemsel genelde senede iki defadan az olmamak kaydıyla hesabınıza ödenecek kâr payı dediğimiz temettülerin tadını çıkarabilirsiniz. Bununla birlikte imtiyazlı hisse senedi sahipleri kar payı ödemelerinde normal hissedarlara göre daha çok kazanç elde edebilirler. Hissedar olarak herhangi bir tasfiye likitidasyon sürecinde de şirket varlıkları konusunda tam yetkilidir. Hissedar toplantılarında oy kullanabilir, görüş bildirebilir, ama imtiyazlı hisse sahipleri oy kullanamazlar.
- Yatırım fonları; Kısaca bahsedersek, bir yatırım yöneticisince vekaleten idare edilen “ortak” yatırım aracıdır. Bu fonlar aracılığı ile hisse senedi ve tahvillere de yatırım yapılabilir. Borsada gün sonu itibariyle fonları değeri belirlenir, sonrasında da hisse alım satımları değerler belli olduktan sonra gerçekleşir. ‘Robot Asistan’ türevleri ile yazılım desteğini de alarak yapay zekâ ile sizi yönlendirecek ve duygusallıktan uzak kalacağınız yatırımlarınızı objektif değerlendirebileceğiniz yöntemler de söz konusu.
- Yatırım fonlarının asıl tercih edilmesinin esprisi, temettü ödemeleri başka bir deyişle kazançtan edinilen payın hissedarlara dağıtımından edinilen faiz ya da ekonomik diğer getirilerdir. Elbette bu paralar vergi cenneti (!) ülkemizde de dünya ülkeleri gibi çeşitli oranlarda tüm gelirinize ve giderinizden de ayrı ayrı değişen oranlarda vergi alınmakta…
- Taktik basit piyasayı doğru okur, alım satım işlemini doğru zamanda yaparsanız kazanır. Acele ederseniz kaybedersiniz.
- Bütçesi kısıtlı ama meraklı genç katılımcılar için genellikle önerdiğim, portföy türü sepettir. Yani ortaya karışık yap sonuçla melemen yapıyoruz; biberi pişmediyse, Dolar kazandırmadıysa altın kazandırabilir diyebiliyorum. (Bunun için konunun uzmanları riske karşı tedbiren “sepette en az 3 ayrı mal tutun” derler.)
Mesela ülkemizin bilinen şirketlerinden Ülker markasının hissesini aldığınızı varsayarsak, aslında İngiltere merkezli ‘Pladis Foods Limited’in hissesini satın almış oluyorsunuz. Bu şirket dünyanın en büyük çikolata üretici ve satıcılarından birisi. Ama size daha da ilginç bir bilgi vereyim;
2018 yılında Yıldız Holding, Ülker şirketi hisselerinin %51’ lik kısmını yani yarısından çoğunu başka bir deyişle, Ülker bisküvinin ana sermayesinin %30’una denk gelen 102.6 milyon adet hisseyi 2 milyar Lira karşılığında yine Yıldız Holding’e bağlı İngiltere merkezli Pladis Foods Limited şirketine sattı. Teknik boyutlar bir yana, hem dünyanın en büyük çikolata üreticilerinden biri olan şirkete, hem o şirketin ortak olduğu şirketlere, hem de ülkede Yıldız Holding ve onun tüm alt şirketlerine ortak oldunuz.
Yiyin gari…
Alternatif olarak;
Ülkemizde daha yeni yasal alt yapıya kavuşan ama yaklaşık 35-40 senedir faaliyet gösteren gayrimenkul ve araba yatırım ortaklığı şirketlerini bilmeyeniniz yoktur. Mantık basit, tüm müşterilerin parası hisse mantığında toparlanır. Ortak para ve sıra ile belli şartlarda kâr payı mantığında istenen hizmet alınır veya sunulur. Ayrıca bu paralar fonlarda da değerlendirilebilinir. Türkiye’ye özel söylemek gerekirse de bu yapılan işin İslami yönden sakıncası da yoktur.
Bu iş çok iyi gözükse de handikabı, yatırdığınız parayı vadeye yatırıyor olmanız, o belirtilen vade gelmeden asla çekemeyecek olmanızdır.
Değerli okurlar, kendi üslubuma göre kısa, öz hatta özet dediğim bu yazımı, anlaşılır basitçe yazmaya ve paylaşmaya çalıştım. Umarım geri dönüşlerinizi en kısa sürede benimle paylaşırsınız.
Yazının Sözü Uygulaması:
Olmaya Devlet Cihanda bir nefes sıhhat gibi” diyen, bence daha mantıklı söylemiş. Sağlık varken para kazanabilirsiniz ancak, gerisini siz anladınız.
Yazının hazırlanmasında Yenisfikirleri.com İnternet sitesindeki verilerden yararlanılmıştır.