İş – te mülakatın türleri ve bana kalan hatıraları…

İş hayatında ekmeğin aslanın midesinde eritildikten sonra kalan posası için dahi ciddi bir kapışma olduğu şüphe götürmez bir gerçek. Aslında konuya ortasından girmiş olabilirim. Bunu her zaman yapamıyor olsam da bu defa buna ihtiyacımız var. Çünkü okullar ve sonraki dönemin yüksek öğretimi üniversiteler bizi iş hayatına özel sektöre kurum içi iletişime ve de kurumun dış yüzündeki 100 kasa 500 sermaye mantığındaki muhasebesine alıştırmadan bizi direkt olarak saldım iş hayatına, tecrübe edine diyerek kendisine yol çıkarıyor.  Haliyle iş az rakip çok, haliyle istenen çok becerilen edinilen beceri az, üniversitelerde grafik tasarım bölümünde öğretim görevlisi olunması için Osmanlıca bildiğine dair belge istendiği dönemleri gördüğümüz için, bazen bilgi ve deneyimimiz olsa da ne yazık ki bir anlam ifade edemiyor… 

Yüzlerce belki de binlerce birilerine göre başarısız kendime göre ise tecrübe edindiğim iş görüşmeleri ile iyi bir birikim sahibi oldum. Bu dönem içerisinde mülakatlar ve istenenler ile yöntemleri de işe sektöre ve pozizyon’ a göre kendilerini güncelleyerek, iş arayanların karşısına çıkıyor, biraz da onlardan bahsetmek istiyorum. 

   Grup çalışması mülakatları 

Daha çok hizmet sektörü görüşmelerimde deneyimlediğim bu görüşme modeli, kurumsal marketlerde ve firmalar için çalışan merchandiser hizmeti veren taşeron aracı firmalarda  çok sık kullanılıyor. En çok vasıfsız personel ihtiyacının olduğu bu sektör, en çok verim alacağı işini hak ettiğinden daha çok fazla yapacak personelini karpuz seçimi yapar gibi yapmaya çalıştığı yöntemdir. Genel olarak kurumsallaşmaya orta seviyede devam eden işletmeler, ve kurumsal yapıda olup, bazı hizmetlerini ajanslar ile gördüren genelde finans kuruluşları olmak üzere, çeşitli pozizyonlar için birden fazla adayı değerlendirerek hangisine daha yatkın verimi yüksek gözüyle bir bakıma Hollanda ineği mantığında değerlendirecekleri grup mülakatlarını tercih ediyorlar. Bunu yaparken de Covid – 19 öncesi, 20 – 25 iş arayanı koyun sürüsü mantığında bir odaya alıp kasıtlı olarak heyecandan gerilen gençlerin “elektirikli yılan balığına” kapılmış gibi bir hale gelmesi ile, süregelen bir mülakat sürecidir.  

Adaylar öncelikle grup içerisinde teker teker kendini tanıtır, ardından söyleyeceklerini iyice dinledikten sonra da, rasgele aday sayıları eşit olacak şekilde gruplara ayrılarak adayların ekip içi bireysel  ve ekip içi nasıl çalıştığı üstünkörü 15 – 20 dakikalık süreçte gözlemlenir.  Adayın problem çözme, analiz etme, istek, coşku, kararlılık, liderlik ve işletmeye maliyeti sonrası getireceği faydaları irdeleyerek bir grup mülakatı tamamlanır.  

İnsan kaynakları yöneticilerinin kullandığı belli stratejik hamleler vardır. Bazılarını tecrübe etme imkanım oldu bazılarını ise, İK yöneticisi arkadaşımdan taktik yok bam bam sloganı ile kopya çektim.  

Değerli işsiz veya stajyer adın her neyse önemsiz,  önemli olan mevcut halinin çalışmaya, öğrenmeye anbiyane tabirle ameleleliğe mecburen hazır olmandır.  

  • Sakin ve kararlı olarak bu işi ben alacağım dediğin an o iş senindir bu isteğin gözlerinde TL olarak yansıdığında, hele ki bir satış pazarlama hizmeti söz konusu ise, gözlerindeki Türk Lirası simgesini ateşler eşliğinde göstermelisin. 
  • Lise dönemlerinden beri stajlar ve kısa zamanlı işlerde çalışman sana hem para hem de özgüven kazandıracaktır. Unutmadan bu çalışmalar esnasında sigortan yattığı için, emeklilik pirimi de işyeri tecrübende kanıtlanabilir şekilde artıyor.  Bunları söyleyen ben yüzlerce iş görüşmesinden elim boş dönsem de şu anki çalıştığım işletme dahil dört işyeri tecrübem oldu. Ve şu anki dahil her birini her yerde referans gösterebiliyorum.  
  • Mülakat esnasında aktif katılımda bulun, mülakatı yapanlar senin bir şey bilmediğini biliyorlar ama hiçbir şey bilmediğini bilmiyorlar. Asla geri planda kalma. 
  •  İlk hedefiniz İşyeri ileri… 
  • Kendinle birlikte diğer pasif kalan adayların aktifleşmesini sağlamaya çalış. Böylece birleştirici ve yönlendirici liderlik özelliğini grup mülakatında öne çıkararak kolaylıkla sivrilebilirsin. 
  • Asla hiç kimseyi eleştirme sen işine odaklan. Kimse ile yarış yapmıyorsun saygı ile dinle, sen konuşurken de başkalarının dinlemesini sağla.  Ama her ne yaparsan kibarca ve AŞK’ la yap.    

                                                En çok denenen grup mülakat denemeleri 

  • Play back olarak aklımda kalan bir kelime var. İngilizcedeki anlamı geri çalma demek. Aklıma yerleşmesinin temel nedeni ise, bir uzman çavuşun askerlik vazifemi yaparken bölüğümüzde topluca koro halinde marşlara ses vermeyen ama ağız oynatan arkadaşlar için kullandığı ifadelerdi. Türkçeye biraz daha yontmaya çalıştığımda, taklitçilik ve tekrarlayamamak gibi anlamlar çıkarmaya çalıştım. Birbirinden farklı ifadeler olsalar da,  bu meselede asıl konu grup mülakatında verilen görevlere göre misyon yüklenip rol yapmak, tiyatronun bir parçası olmaktır. Her aday verilen görevi süper Mario gibi tamamlayarak, bir sonraki aşamaya geçişi sağlıyor. İçlerinde aranılan yeteneklere sahip olanlar bir sonraki eleme aşamasında kendilerini bulabiliyorlar. 
  • Denge sağlayıcıları, aslında bu da benim kendime göre tanımladığım bir kelime buradaki nihai amaç fiziken görevler vererek el becerilerinin ve birbirini tanımayan insanların dakikalar içerisinde ekip çalışmasına uyumlu olup olamayacaklarını öğrenmeye çalışan bir sistemdir. 
  • Münazara : Maalesef genç nesiller bu kelimeye birazcık yabancı kaldı. 2006 yılında katıldığım izcilik kampında ilk kez duyduğum bir kelimeydi. Farklı görüşlerin kelimeler eşliğinde cenk etmesi de diyebiliriz. Benim kelimem senin kelimeni döver olayının edebiyat bilimindeki ismi de diyebiliriz.
  •   Belli bir Stratejik Plan Dahilinde, grubun görüşlerini ortaya koyarak mantıklı bir sonuca en kısa sürede ulaşması istenir. Amaç fikri hür vicdanı hür çalışanların özgür ve bağımsız karar alabilmesi, işletmenin faydası için nitelikli ve kaliteli fikirler geliştirmesidir. 
Görüşme esnasında her iki tarafta diğerinin aklından geçeni merak eder.

Buraya kadar her şey tamam…  

Da eksik olan bir şeyler de yok değil sanki ;  

Grup mülakatı da tuvaldeki resme senin atabileceğin rengarenk fırça darbeleri ve farklı kalınlıktaki uçlarının bıraktığı izleri de ana temada birleştirerek sanat eserine çevirdiği noktadır. Bu nedenle bazı anahtar kelimeler senin işe giriş ve istediğin süre kadar kalıcılığını belirleyecektir.   

Elbette birisi söz alacak ve bir şeyler söyleyecektir. Sen de onun çizdiği yol haritasını kılcal damarlara ayırmadan, detaylandırmaya bak. Buradaki temel faktör az kelime ile nokta vuruşu vurgu yapabilmektir. 

Peki onun fikrine alternatif sunmak istiyorsak ne yapmalı dersek te, onun fikrini ezmeden benim şahsi fikrimde bu şekilde diye ekleyebilirsin. 

Unutmadan ;  

Tüm konuşmana ilaveten, diğer adayın fikirlerine alternatif fikir sunduktan sonra da diğer adaylara da düşüncelerini sorarak hem onların fikirlerine saygını hem de ekip çalışmasına uyumunu göstermiş olursun.  

Hepsinin sonunda ;  

Tüm bu aşamalardan geçebilirsen bireysel görüşme süreci başlar, önce İnsan kaynakları yetkilisi ile başlayan süreç, işletmeye göre yetki tanımları güncellense de prosedür kurumsallaştıkça benzerlik gösterir. İK yetkilisi, kategori uzmanı, veya departman sorumlusu, işletme müdür yardımcısı, İşletme müdürü tabii ara süreçlerde kurumsal şirketlerde sıkça uygulanan online kişilik – karakter analizi sınavı süreçlerini tamamlamak ile işe sözleşmeli olarak kabül töreni başlamakta… 

 Bazen becerilerinizi sunmanız insanları ikna etmeniz hipnotize edici bir iletişim tekniği uygulayarak kelimelerin gücüyle insanlara hükmetmeniz gereken işler olur.    

Metropollerde yaşayanlarımız bilir, toplu taşımada özellikle metrobüs ve  şehir içi yolcu taşınması esnasında insanlara konuşarak yol istemek çok zor bir durumdur. Durakta durmak için, düğmeye bastığımı gören ve kırmızı yandığını fark eden biri sırf rahatsız etmek için belki de kendi rahatsızlığı da olabilir. Tekrar düğmeye basmamızı istediğinde ben direkt basıyorum hiç durumu anlatmak için enerji harcamıyorum. Çünkü söze başlamadan o yol bitmiş olacak. Ama iş hayatı böyle değil maalesef. 

Özel sektörde yeni mezun ve hiçbir tecrübesi olmayan dayısı, amcası, kuzeni olmayan bireyler için en rahat iş bulunan iş kolu hizmet sektörüdür. Daha basit ismiyle marketler, fabrikalar dönemsel veya proje bazlı personel alımı yapılan işletmelerdir. Burada yapacağınız genel olarak iki iş vardır. Ya bir ürünün tanzim tanıtım sergilenme satış öncesi sonrası gibi hizmetlerinde hizmet vermek ya da bu satış yapılırken al ver ekonomiye can ver mantığında patronunuzun kasasına para koyan kasiyer olarak yer edinirsiniz.  

Hangisinde olursanız olun misafiriniz konumundaki müşterilerinize, en kısa sürede en iyi hizmeti sunmalı, ikna etmeli ve sürekliliği üretirken zor problemlerine kısa sürede kalıcı çözümler bulmalısınız. 

Genellikle sizden uygulamada beklenen anlık olarak ürün tanıtımını yapabilmeniz olsa da, bazen özel durumlar sonucunda ppt. Uzantılı dosya hazırlayabilirsiniz. Genellikle önceden haberiniz olur ama bazı ultra kurumsal işletmeler iki ayağınızı bir papuca sokmak için son dakika şaşırtıları (sürprizleri) yapıyormuş. Asıl amaç sizin sunumunuzu dinlemek değil, tavşana kaç tazıya tut demekmiş. Sizin panik olup olmadığınızın kontrolüymüş. Yaşadım ve mülakatı yapmak isteyen kişinin benden daha az bilgi sahibi olduğunu fark edip, görüşmeden nezaket kuralları eşliğinde müsaade isteyerek ayrılmıştım. 

Umarım senin için faydalı ve farkındalık yaratan bir yazı olmuştur. Yazarken hiç düşünmeden yazdığım aklımda birleşen kelimeler ile çatışarak bir araya getirdiğim Çin seddi gibi cümlelerim dolayısıyla affına sığınırım.  

Unutmadan ekleyelim ;  

Sunumu ister görsel notlar eşliğinde ister sözel olarak yapın. Belli noktalara dikkat etmelisiniz. 

  • Sunum konu ve ana hedeften sonra sırayla sonuca ilerle. 
  • Kısa net cümleler varsa görsel ile dinleyicinin aklına yerleş. 
  • Sunumda yer almamış ama şaşırtı sorulara karşı hazır ol. 
  • Sakin ol ve göz temasını sakın kaybetme. 
  • Sesin tüm dinleyicilere eşit olsun. Kendinden emin ol. Senin anlatacağını en iyi sen biliyorsun. 
  • Önceden belirlenen sürede tamamlamalısın, bununda yolu tekrardan geçer. Ve imkanın var ise, son 5 dakikanı soru cevap için ayırarak sunumu riske alarak kendi lehine çevir. Kaçamıyor isen, sayısal veriler harici yuvarlak değişken bilgiler sunabilirsin. Akademik savunmamda çok faydasını gördüm. 

 Yazının Sözü Uygulaması  :  

Hayatının sözünü kontrol sende olduğu sürece sen yazarsın, bunun için ilk hedef kendi potansiyelini tanımak ve kendine koyduğun sınırları kaldırmaktır.